Gramofon Hangi Plakları Çalar? Güç, İdeoloji ve Vatandaşlık Üzerine Bir Siyasal Analiz
Bir siyaset bilimci olarak güç ilişkilerini incelediğimde fark ettiğim şey şudur: her sistem, tıpkı bir gramofon gibi yalnızca kendi seçtiği plakları çalar. Kimi zaman bu plak, otoritenin yüksek sesli marşıdır; kimi zaman da halkın bastırılmış melodisidir. “Gramofon hangi plakları çalar?” sorusu bu nedenle yalnızca bir müzik tercihine değil, iktidarın sesini, ideolojinin ritmini ve vatandaşlığın sınırlarını anlamaya dair bir politik metafora dönüşür.
Güç Mekanizması Olarak Gramofon
Devlet, tarih boyunca sesi denetleme gücü üzerinden iktidarını kurmuştur. Gramofon, burada yalnızca bir ses aracı değil, hegemonik bir mekanizmanın simgesi haline gelir. Hangi melodinin çalınacağı, kimin sesinin duyulacağı, kimin susacağı — hepsi siyasal bir tercihtir.
Tıpkı medya kurumlarının bugün iktidar diliyle senkronize çalışması gibi, tarih boyunca gramofon da yalnızca “uygun” sesleri yükseltmiştir. İktidarın sesi daima yüksek, muhalefetin sesi ise bastırılmıştır.
Bu noktada sormak gerekir: “Toplumsal gramofonu kim çeviriyor?”
Vatandaş mı, devlet mi, yoksa görünmez ideolojik aygıtlar mı?
İdeolojinin Müziği: Kimin Sesi Meşru?
Her ideoloji kendi ses evrenini yaratır. Totaliter rejimler tek bir marşın yankısını dayatırken, demokratik toplumlar çok sesliliği bir değer olarak benimser. Ancak çok seslilik dahi, her zaman özgürlük anlamına gelmez. Bazen sistem, muhalif sesleri “hoş bir tını” olarak dekoratif hale getirir.
Gramsci’nin hegemonya teorisi tam da bunu anlatır: Rıza üretmek için kullanılan kültürel araçlar, insanların kendi baskı mekanizmasını içselleştirmesini sağlar.
Gramofonun iğnesi, hangi plağın çalınacağına karar verir — tıpkı kurumların, ideolojinin sınırlarını belirlemesi gibi.
Bir toplumda kimlerin “doğru ses” çıkarabildiğini, kimlerin “gürültü” olarak etiketlendiğini anlamak, o toplumun demokratik derinliğini ölçmenin en etkili yollarından biridir.
Toplumsal Cinsiyet ve Siyasetin Ritmi
Siyasal düzenin cinsiyetli bir yapısı vardır. Erkekler genellikle stratejik, güç merkezli ve iktidar odaklı siyaset biçimlerini temsil eder. Onlar için gramofon, bir kontrol aracıdır — hangi sesin, ne zaman, ne kadar yükseklikte duyulacağını belirlerler. Bu bakış açısı, siyaseti rekabet ve üstünlük ekseninde tanımlar.
Kadınlar ise tarihsel olarak siyasetin “dinleyici” konumuna itilmişlerdir, ancak günümüzde demokratik katılımın en dinamik aktörleri haline gelmişlerdir. Onlar için gramofon, bir paylaşım aracıdır.
Kadınlar, siyaseti katılım, diyalog ve empati üzerinden kurgularlar. Erkek egemen iktidar dilinin aksine, kadınların politik sesi çoğu zaman yankı değil, rezonanstır — toplumsal etkileşimin yankılandığı bir alan.
Bu iki yaklaşım bir araya geldiğinde, gerçek anlamda demokratik bir ses düzeni oluşur. “Siyaset, tek bir melodiden değil; karşıt seslerin ahenginden doğar.”
Vatandaşlık: Dinleyen mi, Söyleyen mi?
Modern siyaset, vatandaşın rolünü iki uç arasında sıkıştırmıştır: dinleyen ya da söyleyen.
Peki bir vatandaş sadece dinlemekle mi yükümlüdür? Yoksa kendi plağını sisteme dahil etme hakkına da sahip midir?
Demokratik toplumlarda vatandaşlık, aktif bir dinleme biçimidir. Yani yalnızca sesi duymak değil, anlamak, tepki vermek ve yeniden üretmek.
Ancak otoriter sistemlerde gramofonun kolu vatandaşa uzatılmaz; çünkü iktidar, sesin kimden çıktığını değil, kimin duyduğunu kontrol etmek ister.
Gerçek vatandaşlık, yalnızca pasif bir dinleme eylemi değil, sesin yönünü değiştirebilme iradesidir.
Kurumsal İktidarın Sessizliği
Bugün birçok kurum, tıpkı eski bir gramofon gibi gıcırdayan mekanizmalarla işler.
Yasalar, bürokrasi, medya — hepsi belli bir “plak” çalmakla yükümlüdür.
Yeni bir melodi çalmaya kalkan her vatandaş, sistemin iğnesi tarafından susturulur.
Fakat tarih bize şunu öğretir: Hiçbir plak sonsuza kadar dönmez.
Her sistemin bir aşınma noktası, her ideolojinin bir sessizlik anı vardır.
Tam da o an, yeni seslerin, yeni plakların zamanı gelir.
Sonuç: Hangi Plak Sizin Sesinizi Çalıyor?
“Gramofon hangi plakları çalar?” sorusu, aslında “hangi seslere izin veriliyor?” sorusunun bir başka biçimidir.
Bir toplumun demokrasi düzeyi, yalnızca ne kadar yüksek sesle konuşabildiğiyle değil, kimin konuşabildiğiyle ölçülür.
Bugünün politik atmosferinde, her birey kendi plağını üretme hakkına sahiptir. Ama önemli olan, o plağın duyulup duyulmadığıdır.
Siz hangi plakta kendinizi duyuyorsunuz?
Sistemin çaldığı melodiyi mi dinliyorsunuz, yoksa yeni bir müziğin iğnesini elinize alıp dönüştürmeye mi hazırlanıyorsunuz?
Yorumlarda kendi siyasal melodinizi paylaşın; çünkü belki de demokrasi, hepimizin sesinden oluşan bir senfonidir.